Historische wandaden zoals slavernij en kolonisatie hebben diepe wonden geslagen in de geschiedenis van de mens. Zo vroegen woedende betogers op vrijdag 20 oktober 2023 aandacht voor de rol van Nederland in het slavernijverleden van Zuid-Afrika. Ons koningspaar moest daarom door beveiligers naar hun auto worden begeleid. Het gedrag van de betogers begrijp ik, maar ik keur het ook af!
In de moderne samenleving groeit nu de discussie over de vraag of het nog steeds nodig is om de huidige generaties verantwoordelijk te houden voor de misdaden van hun voorouders. Laten we deze kwestie nader bekijken.
Een Kwestie van Collectieve Verantwoordelijkheid
De roep om verontschuldigingen voor historische wandaden is geworteld in een begrijpelijke wens om gerechtigheid te zien geschieden en respect te tonen voor de slachtoffers. Het erkennen van de gruweldaden van het verleden is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat deze niet worden vergeten en om herhaling te voorkomen. Aan de andere kant is er een argument te maken voor de beperkingen van verontschuldigingen voor historische daden. Individuen vandaag kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor de daden van hun voorouders. Het belasten van huidige generaties met de schuld van het verleden kan contraproductief zijn en het bereiken van verzoening en sociale vooruitgang juist bemoeilijken.
Het Belang van Bewustzijn en Educatie voor Rechtvaardigheid
In plaats van verontschuldigingen te eisen, kunnen we ons richten op bewustwording en educatie als middelen om het begrip van historische onrechtvaardigheden te vergroten en hedendaagse rechtvaardigheid na te streven. Het onderwijzen van jonge generaties over de gruweldaden van het verleden en de impact ervan zal leiden tot meer empathie en begrip voor de complexiteit van de geschiedenis, met name in het kader van rechtvaardigheid.
Het doel van dit bewustzijn en deze educatie is niet om de huidige generaties verantwoordelijk te houden voor de wandaden van hun voorouders, maar om te zorgen dat de lessen uit het verleden worden benut om een rechtvaardiger samenleving te creëren.
Hulp aan Getroffen Gemeenschappen
In plaats van te spreken van herstelmaatregelen en deze te zien als compensatie voor historische wandaden, kunnen we hulp geven aan landen of groepen mensen die het moeilijk hebben. Of de oorzaak van de benodigde hulp nu in historische wandaden ligt, of heel andere oorzaken heeft dient in deze niet relevant te zijn.
Het bieden van steun aan degenen die zijn getroffen door historische onrechtvaardigheden dient dan ook niet als een manier te worden gezien om rechtvaardigheid na te streven in het heden! Daarmee wordt naar mijn mening een verkeerd signaal afgegeven; namelijk het signaal dat de hulpverstrekker enige vorm van schuld treft. En die schuld wijs ik volledig af: ik heb niets te maken met gruweldaden die vroegere Nederlanders met betrekking tot slavernij en kolonisatie hebben uitgevoerd. Sterker nog, mijn voorouders waren in die tijd geen Nederlanders. Maar zelfs als ze dat wel waren, dan wijs ik die schuld af. Zou ik dat niet doen, dan zou je me ook kunnen aanspreken op wandaden die nog veel eerder door mijn voorouders zijn gepleegd. Bijvoorbeeld toen in de middeleeuwen heksen op de brandstapel werden gegooid of misschien wel verkrachtingen die mijn prehistorische voorouders hebben uitgevoerd vele jaren voor Christus. Nee, daar heb ik geen aandeel in en daar wens ik ook niet mee in verband te worden gebracht. Maar dat betekent zeker niet dat ik hulp aan getroffen gemeenschappen wil ontzeggen. Integendeel! Ik beschouw het als een teken van menselijkheid dat we proberen andere te helpen. Met woord, daad en geld. Maar niet met ongerechtvaardigde verontschuldigingen.
Een Constructieve Toekomst Opbouwen
In plaats van ons te laten verlammen door schuldgevoelens of te blijven hangen in het verleden, kunnen we ons richten op het opbouwen van een constructieve toekomst. Dit betekent het bevorderen van inclusie, gelijkheid en respect voor diversiteit in onze samenlevingen. Het betekent ook het nastreven van gerechtigheid in het heden door maatregelen te nemen tegen lopend onrecht. En het betekent ook dat we eens moeten ophouden met al dat verontschuldigen.
De rode draad in mijn benadering is dat de huidige generaties op geen enkele wijze aansprakelijk of verantwoordelijk zijn voor hetgeen voorouders hebben gedaan. In plaats daarvan streven we naar rechtvaardigheid, begrip en verzoening in een wereld die gebaseerd is op een constructieve visie voor de toekomst. Het verleden heeft tot het heden geleid, maar het heden is niet verantwoordelijk voor het verleden.