In de complexe wereld van de advocatuur botsen ethiek en belangenbehartiging vaak. In dit artikel verken ik het delicate evenwicht tussen loyaliteit aan de cliënt en streven naar gerechtigheid.
In het rechtssysteem is de advocaat een essentiële figuur die niet alleen de belangen van zijn cliënt behartigt, maar ook een belangrijke rol speelt bij het waarborgen van eerlijkheid en rechtvaardigheid in juridische procedures. Echter, het ethische handelen van advocaten kan soms op gespannen voet staan met publieke percepties van gerechtigheid. Dit wordt met name duidelijk bij situaties waarin een advocaat belastende informatie heeft over zijn cliënt, maar deze niet deelt met de autoriteiten, zelfs als dit de schuld van de cliënt betreft.
Ik heb enige moeite met de rol van de advocaat indien deze belastende informatie achter houdt om het belang van de (schuldige) client te behartigen. Om hier voor mezelf meer duidelijkheid over te krijgen ben ik een aantal gesprekken aangegaan, heb enig literatuuronderzoek gedaan, … Zie hieronder.
Het voornaamste ethische principe dat advocaten leidt, is de verplichting om de belangen van hun cliënten te behartigen. Dit betekent dat een advocaat alles moet doen wat redelijkerwijs binnen zijn vermogen ligt om het beste resultaat voor zijn cliënt te bereiken, binnen de grenzen van de wet en de ethiek. Dit omvat het verstrekken van juridisch advies, het vertegenwoordigen van de cliënt in gerechtelijke procedures en het beschermen van de rechten van de cliënt.
Een ethisch dilemma ontstaat wanneer een advocaat belastende informatie heeft die het geval van zijn cliënt kan schaden, zoals wetenschap van de schuld van de cliënt aan de beschuldigde misdrijven. In dergelijke gevallen kan het tegenstrijdig lijken dat een advocaat deze informatie niet deelt met de autoriteiten. Echter, het niet onthullen van belastende informatie is in lijn met het fundamentele principe van loyaliteit aan de cliënt. Advocaten hebben een wettelijk en ethisch privilege van vertrouwelijkheid met hun cliënten, wat betekent dat zij verplicht zijn om de informatie die hen in vertrouwen wordt gegeven te beschermen, zelfs als dit belastend is.
Deze verplichting tot vertrouwelijkheid is essentieel om ervoor te zorgen dat cliënten open en eerlijk kunnen communiceren met hun advocaten, wat op zijn beurt de effectiviteit van juridische vertegenwoordiging bevordert. Als advocaten belastende informatie zouden moeten melden, zelfs tegen de belangen van hun cliënten in, zou dit het vertrouwen in het advocatenberoep ondermijnen en cliënten ontmoedigen om open te zijn met hun advocaten.
Echter, het ethisch handelen van een advocaat is niet absoluut. Er zijn situaties waarin het belang van gerechtigheid en eerlijkheid in het rechtssysteem wegen op de verplichting tot vertrouwelijkheid. Bijvoorbeeld, als de aanklager informatie heeft die de onschuld van de beklaagde zou kunnen aantonen, wordt verwacht dat deze informatie wordt gedeeld om een eerlijk proces te waarborgen. Dit roept de vraag op waarom dezelfde verwachting niet geldt voor advocaten.
Het verschil ligt in de rol en verantwoordelijkheden van de advocaat ten opzichte van die van de aanklager. Terwijl de aanklager verantwoordelijk is voor het zoeken naar gerechtigheid en het waarborgen van de integriteit van het strafrechtelijk proces, is de advocaat primair belast met het beschermen van de belangen van zijn cliënt. Dit betekent niet dat een advocaat geen ethische verantwoordelijkheid heeft om het rechtssysteem te bevorderen, maar dat deze verantwoordelijkheid wordt uitgeoefend binnen het kader van de belangen van de cliënt.
Kortom, het ethisch handelen van advocaten is een complexe kwestie die een delicate balans vereist tussen loyaliteit aan de cliënt en het streven naar gerechtigheid. Hoewel het niet delen van belastende informatie soms twijfelachtig lijkt, is het in lijn met de fundamentele principes van het advocatenberoep. Het vermogen van advocaten om het vertrouwen van hun cliënten te behouden en eerlijke en open communicatie te bevorderen, is essentieel voor het goed functioneren van het rechtssysteem
Stel je nu voor dat een advocaat, die een cliënt vertegenwoordigt in een strafzaak, benaderd wordt door een derde partij die belastende informatie heeft over de cliënt. Deze informatie wijst duidelijk in de richting van de schuld van de cliënt aan de beschuldigde misdrijven. De derde partij is niet betrokken bij de zaak, maar heeft de informatie verkregen via onafhankelijke bronnen. De advocaat staat nu voor een ethisch dilemma: moet hij deze informatie delen met de autoriteiten, ook al schendt dit niet direct het vertrouwen van de cliënt?
Het delen van deze informatie zou inderdaad niet rechtstreeks het vertrouwen van de cliënt schenden, aangezien de informatie niet afkomstig is van de cliënt zelf. Echter, het is waarschijnlijk dat de advocaat deze informatie niet zou hebben gekregen als hij niet voor de cliënt aan het werk zou zijn geweest. Dit roept vragen op over de ethische verantwoordelijkheid van de advocaat en zijn loyaliteit aan de cliënt.
Aan de ene kant staat de verplichting van de advocaat om de belangen van zijn cliënt te behartigen. Dit omvat het beschermen van de cliënt tegen belastend bewijs en het zoeken naar de beste mogelijke uitkomst voor de cliënt binnen het kader van de wet. Het niet delen van de belastende informatie zou in lijn zijn met deze verplichting, aangezien het de belangen van de cliënt beschermt.
Aan de andere kant staat de ethische verantwoordelijkheid van de advocaat om de integriteit van het rechtssysteem te bevorderen. Het achterhouden van belangrijke informatie die relevant kan zijn voor de zaak kan het streven naar gerechtigheid in gevaar brengen en het vertrouwen van het publiek in het rechtssysteem ondermijnen.
Om dit dilemma aan te pakken, dient de advocaat zorgvuldig af te wegen welke actie het beste in lijn is met zowel de belangen van de cliënt als de eisen van gerechtigheid. Dit kan betekenen dat de advocaat de informatie deelt met de autoriteiten als hij van mening is dat dit nodig is om een eerlijk proces te waarborgen en het algemeen belang te dienen. Tegelijkertijd dient de advocaat ervoor te zorgen dat hij de vertrouwelijkheid van zijn cliënt respecteert en zijn belangen zo goed mogelijk behartigt.
In een dergelijke situatie is open communicatie met de cliënt van cruciaal belang. De advocaat zal de cliënt moeten informeren over de ontvangen informatie en de mogelijke gevolgen van het delen ervan met de autoriteiten. Door een open dialoog aan te gaan en de belangen van de cliënt te respecteren, kan de advocaat een weloverwogen beslissing nemen die recht doet aan zowel de cliënt als het streven naar gerechtigheid.
Ik stel nogmaals dat het etherisch handelen van advocaten een complexe kwestie is. Daarbij denk ik dat het verstandig zou zijn om een ethische commissie in te stellen die advocaten kan ondersteunen bij het maken van de juiste afwegingen in complexe situaties, en die kan dienen ter bescherming tegen moreel afglijden. Het consulteren van de ethische commissie dient verplicht te zijn en de commissie zelf dient aan het hoogste rechterlijke orgaan te rapporteren.