(Niet) (meer) modebewust

In de periode 1996 tot 2004 ben ik frequent in Amerika geweest en tijdens die bezoeken is mij meermaals de mode-ongevoeligheid van de Amerikanen opgevallen. Ik realiseer me daarbij natuurlijk dat ik generaliseer en dat er tal van uitzonderingen zijn, maar verreweg de meeste Amerikanen die ik ontmoette waren in hun dagelijkse leven in ieder geval niet modebewust te noemen.

Sinds 1992 heb ik de nodige zomervakanties in Italië doorgebracht. Daar zag ik het tegenovergestelde, want de gemiddelde Italiaan is zéér modegevoelig. Zij geven serieuze bedragen uit aan merkkleding, de allernieuwste mode, prachtige schoenen, shirts, accessoires en sieraden. En ze durven zich zonder uitgebreide make-up sessie nauwelijks buiten huis te begeven. Wanneer ik dan een vroegere vriendin met haar in Italië wonende zus hoorde praten over de kleding van Nederlanders en Amerikanen, dan werd hun afkeuring al snel duidelijk. Hetzelfde geldt voor de gesprekken met een Griekse vriendin die een kleine dertig jaar geleden met een Nederlandse man is getrouwd en hier is komen wonen.

In mijn jonge jaren heb ik met vettige lange haren en stone-washed spijkerbroeken rondgelopen, heb een tijdje spierwitte laarsjes gedragen en zelfs een tijdje permanent in mijn haren gehad. Ik kan niet ontkennen dat mode niet geheel aan mij is voorbijgegaan; hoewel ik daar meteen aan toevoeg dat mijn vader (kleermaker en eigenaar van een herenmodezaak) daar destijds beslist anders over heeft gedacht.

Waarschijnlijk beschikken de meeste mannen over een minder uitgebreide garderobe dan hun vrouw. Ik daarentegen kon de verbazing in de ogen van mijn vriendin zien, toen zij vaststelde dat zich in mijn garderobe misschien wel zes keer zoveel pantalons bevinden dan broeken, rokken en jurken in haar garderobe. Mijn inmiddels 78-jarige vader verrast mij nog regelmatig met een nieuwe pantalon of een kostuum. Vanwege de perfecte pasvorm waardeer ik dit zeer en natuurlijk ook wel een beetje omdat ik geen maakloon hoef te betalen maar wel de luxe van maatkleding geniet. Mijn garderobe is echter geen toonbeeld van actuele mode; integendeel: de gemiddelde leeftijd van een pantalon of kostuum in mijn garderobe ligt boven de vier jaar; ze zijn beslist niet versleten en het stuit me tegen de borst om ze voortijdig af te danken.

Lees ik recente nieuwsberichten over het aantrekken van de economie, de terugkeer van het consumentenvertrouwen maar de zwaar tegenvallende verkoopcijfers in de Nederlandse kledingbranche, dan dringen die beelden van die Amerikanen, Nederlanders, Italianen en Grieken zich weer op. En nog steeds is de tegenstelling in hun modebewustheid enorm.  Maar wat is nu ‘waarheid’, als zoiets al vast te stellen valt. Zijn Amerikanen en Nederlanders écht zo onverzorgd en gekleed als zwerver of schooier?

Even wat feiten:

• Naarmate mensen over meer geld beschikken kleden zij zich modebewuster en gebruiken duurdere parfums en meer make-up. Hetzelfde geldt voor sieraden en juwelen.
• Actuele mode is duur en de prijs daalt snel naarmate de actualiteit afneemt.
• Actuele mode is doorgaans niet van betere kwaliteit. Omdat kwaliteit voor de modebewuste koper echter nauwelijks een belangrijk criterium is, staat dit de aanschaf niet in de weg. De modebewuste koper legt de kleding snel opzij wanneer deze niet meer actueel is en daardoor is ook duurzaamheid van weinig betekenis.
• Modebewuste mensen beschikken vaak over een goedgevulde garderobe omdat hun modebewustheid zich niet beperkt tot actuele mode voor slechts één gelegenheid. Veelal beschikken zij bovendien over een zekere weerzin om door dezelfde mensen of tijdens dezelfde gelegenheden in dezelfde kleding te worden gezien.
• Niet of minder modebewuste mensen leggen de nadruk meestal op prijs, bruikbaarheid, duurzaamheid, pasvorm en onderhoud.
• Niet of minder modewuste mensen beschikken over een compactere garderobe: voor de verschillende gelegenheden hebben zij wellicht verschillende kleding, maar méér dan nodig hebben ze meestal niet.
• Opleiding en intelligentie lijken niet significant van belang bij modebewustheid.
• De armste mensen kleden zich in alle landen vergelijkbaar. En dat is natuurlijk niet vreemd omdat zij domweg niet over het geld beschikken om zich beter te kleden.
• De beter bedeelde mensen in Amerika en Nederland zijn vaak wel iets modebewuster, maar toch significant minder dan de beter bedeelden in Italië en Griekenland; veelal zelfs minder dan de niet-beter bedeelden in die landen.

Maken we een uitstapje naar de natuur, dan zien we prachtige bloemen, fraai gekleurde vlinders en een weelderig en gevarieerd onderwaterleven in de koraalriffen. Mode spiegelt zich daar wel eens graag aan, maar bezien vanuit de natuur is mode gewoon een vorm van verspilling. Die zou in de natuur niet voorkomen want die bestaat uit functionele doelgerichtheid en is gericht op herbruikbaarheid, samenwerking en duurzaamheid. Schoonheid in de natuur is bestendig en dient een functioneel doel.  Zou iets als mode in de natuur ergens abusievelijk ontstaan, dan zou ze door de contradictie met voornoemde begrippen vanzelf verdwijnen.

Terug naar mode bij de mens. Modebewustzijn lijkt in eerste instantie cultuurgebonden te zijn, maar kijken we wat verder, dan blijkt iets heel anders. In Amerika en Nederland is in het verleden ook sprake geweest van een hoge mate van modebewustzijn; in de loop der jaren is dit modebewustzijn echter afgenomen waarbij Amerika voorloopt ten opzichte van Nederland. Halen we er wat andere landen bij, dan zien we dat het modebewustzijn in Duitsland en Frankrijk ook is afgenomen en in iets mindere mate ook in België. De tendens wordt echter langzaam duidelijk en laat zien dat modebewustzijn een verschijnsel is dat langzaam aan betekenis inboet waarbij sommige landen gewoon nog wat achter lopen. Er is gewoon sprake van een evolutionair proces. De ontwikkelingen zijn ‘wég van uiterlijk vertoon, indrukmakerij en je verheven voelen boven de ander’. Langzaam dringt door dat niemand méér voorstelt, slimmer of competenter is omdat hij of zij mooiere en duurdere kleding draagt. Dat betekent niet dat we geen goede en mooie kleding meer willen. In tegendeel! De ontwikkeling gaat richting duurzaam, functioneel, goede pasvorm en (jazeker) mooi. En als we die kleding dan hebben gekocht, dan zal die onze garderobe niet verlaten omdat ze ‘niet meer modern is’ maar omdat ze op enig moment is versleten of niet meer past.

Zij tot wie deze ontwikkelingen nog niet zijn doorgedrongen zullen nog wel enige tijd hun geld blijven verspillen en misschien zelfs spotten met de niet-meer-modebewusten. En daarbij hebben zij niet in de gaten hoe prominent zij hun gedateerdheid tentoonstellen.