We kunnen er natuurlijk nog lang omheen draaien en het allemaal proberen uit te leggen, maar feit is dat de Verenigde Staten zich anno nú manifesteren als imperialisten. Hun imperium heeft echter de langste tijd gehad!
Het imperialistische gedrag van de VS uit zich op allerlei manieren:
- De VS presenteert zich als hoeder van de vrede en staat vooraan wanneer zich elders op de wereld ‘ongeregeldheden’ voordoen. Zij brengen de ‘case’ bij de Verenigde Naties onder de aandacht en wanneer zij ingrijpen wenselijk achten zullen ze dat desnoods zónder goedkeuring in gang zetten.
- Sinds 9/11 is de VS wereldwijd actief als terreurbestrijder en elimineert met enige regelmaat terroristen zelfs op grondgebied van andere landen. Meestal betreft het dan overigens wel geen bondgenoten.
- De NSA heeft zowat een vrijbrief om alles en iedereen op aarde af te luisteren of anderszins te bespioneren. Het daarvoor beschikbare budget moet gigantisch zijn, gezien de openbaringen in 2012 en 2013.
- Ook de CIA lijkt over een vrijbrief te beschikken, maar dan vooral om belangen van de VS op mindere beschaafde manieren te behartigen: het liquideren van ongewenste individuen, het financieel ondersteunen van rebellen om een coupe te plegen, het leveren van wapens aan oppositiepartijen, …
In hetzelfde rijtje hoort natuurlijk ook thuis dat de president glashard ontkent wanneer er moeilijke vragen worden gesteld. Zo heeft hij niet geleden verklaard dat de VS helemaal geen telefoons in het buitenland afluisteren; kort daarna moest worden toegegeven dat ze van maar liefst 1,7 miljoen gesprekken gegevens hadden verzameld en dat zelfs de mobiele telefoon van bondskanselier Merkel werd afgeluisterd. Gezien dit gedrag mogen we ons serieus afvragen of wij (Europa) bondgenoten of vijanden van de VS zijn. Maar zeker geldt hier ‘zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten’.
Maar voordat ik de VS helemaal zwart maak wil ik erop wijzen dat imperialisme geen alleenrecht van de VS is. We kennen het ook van Rusland en jaren daarvóór werd het vertoond door Duitsland, Frankrijk, Spanje, Japan, … Ze hebben allemaal een imperialistisch verleden waarbij zij met harde hand hun zeggenschap anderen oplegden. De VS doet nu – zij het met geavanceerdere en modernere middelen – niet veel anders. Zij handelen vanuit de rotsvaste overtuiging dat de Amerikaanse denkbeelden de enige juiste zijn. Voor dát gedachtengoed moet alles wijken; het wordt met hand en tand verdedigd en wie het dreigt aan te tasten, wordt desnoods uit de weg geruimd. Vinden we dit goed? Willen we dit accepteren? Kúnnen we er eigenlijk wel iets aan doen?
Natuurlijk! We kunnen ons er tegen verzetten. De VS buitensluiten, encryptie op onze telefoons, firewalls in het internet, onze eigen NSA opzetten en misschien ook wel her en der een paar louche Amerikanen een kopje kleiner maken. Maar wat schieten we daarmee op, anders dan dat we verwikkeld raken in ordinaire internationale ruzies. Een kleine variant hebben we recent nog gehad met Rusland (…) We hebben onze keutel niet ingetrokken, maar die hebben we wel goed begraven onder allerlei geslijm waar onze minister van buitenlandse zaken zijn uiterste best voor heeft moeten doen. En zelfs onze koning heeft hard gewerkt om de relaties tussen de beide landen niet op de klippen te laten lopen. En zoals al eerder gezegd, was Rusland in het verleden geen haar beter was dan de Verenigde Staten: tijdens de koude oorlog hebben de beide grootmachten elkaar regelmatig de tanden laten zien en alleen dankzij het machtsevenwicht, hebben zij hun imperialistische neigingen onder controle weten te houden. Nu dat machtsevenwicht enigszins verbroken is, hebben de VS (bijna) vrij spel. Maar dat zal niet lang meer duren.
Lange tijd hebben China en India – die tezamen ruim 2,5 van de bijna 7,5 miljard mensen oftewel ruim 35% van de wereldbevolking uitmaken – een ondergeschikte rol gespeeld. Deze twee landen beschikken over grote culturele rijkdommen maar hebben zich heel anders ontwikkeld dat de westerse wereld. En dat komt ook tot uitdrukking in een geheel andere vorm van imperialisme. Een vorm waarbij niet vanuit één centrum naar de mondiale macht wordt gegrepen en andere landen worden onderdrukt. Maar van een vorm die uit gaat van integratie, van ‘op laten gaan in …’ Deze manier is niet alleen vreedzamer maar vooral véél krachtiger.
Chinezen vestigen zich over de hele wereld. Zij werken keihard en verschaffen elkaar de benodigde (financiële) middelen om nieuwe bedrijven op te zetten of bestaande bedrijven over te nemen. Dat is in Nederland ooit begonnen met Chinese restaurants en niet veel later gevolgd door fritures. Inmiddels zijn in heel Europa en in de VS ook heel wat grote bedrijven en groot vastgoed in Chinese handen overgegaan. En ook India blijft niet achter. Zij nemen voortdurend grote bedrijven over in Europa en VS en investeren zwaar in outsourcing trajecten waarbij niet alleen productiecapaciteit maar ook hoogwaardige kennis naar India wordt verplaatst.
China en India ontwikkelen zich dan ook zeer snel van lagelonenlanden naar high-tech economieën en hun binnenlandse welvaart groeit in rap tempo tezamen met het inkomen van de bevolking. Voor Europa en VS betekent dit dat de tijd van offshoring zo goed als voorbij is; sommige bedrijven zijn hun productiecapaciteit zelfs alweer aan het terughalen. Het moment van de nieuwe balans nadert: Europa, VS, Rusland, China en India gaan op een vergelijkbaar niveau van welvaart en economie komen. Dan verscholen alleen nog de opvattingen hoe een land te besturen: Rusland, Europa en VS doen dit vooral op basis van elementaire economische beginselen die worden vertaald naar individueel gewin. China en India richten zich daarentegen veel meer op de familie, de groep en de gemeenschap; het individu speelt daarbij een ondergeschikte rol.
In de komende tien tot vijftien jaar zullen we zien waar de integratie van China en India in Europa, VS en Rusland toe zal leiden.