Dit artikel startte eind januari met de vraag of Griekenland haar leningen ooit zal terugbetalen, kan terugbetalen of zelfs maar wíl terugbetalen. Daarmee leek dit artikel helemaal niet zo bijzonder, maar de ontwikkelingen op 4 maart zijn zó bijzonder, dan ik het artikel opnieuw onder de aandacht breng. Niet vanwege het al dan niet terugbetalen, maar vanwege de invoering van het basisinkomen!
In 2009 bleek dat Griekenland hét zorgenkindje van Europa was toen de schulden véél groter waren dan officieel door het land waren voorgesteld. Gelukkig was Griekenland lid van de Europese Unie en voerden zij de euro als munteenheid. Want politici meenden dat de redding van Griekenland cruciaal was voor het voortbestaan van de Europese Unie. En daarom kwamen er steunpakketten van vele miljarden euro. In ruil daarvoor zou Griekenland drastisch bezuinigen onder toezicht van de EU en het IMF. Dat hebben ze ook gedaan en de gemiddelde Griek moet daar nog elke dag behoorlijk pijn voor lijden.
Maar dat was niet het einde van de problemen: in 2011 bedroeg het begrotingstekort zo’n 350 miljard en het bleef oplopen waardoor Griekenland op een failliet afstevende. De landen van de Europese Unie hebben wederom noodhulp verstrekt in de vorm van een renteverlaging op de lopende leningen van 5% naar 3,5%. (Overigens verwachtte Nederland daar goed aan te verdienen wanneer Griekenland terugbetaalt: wij lenen hen geld dat we zélf ook weer lenen; met dien verstande dat wij dat geld ruim 2% goedkoper kunnen lenen waardoor we zo’n 70 miljoen euro per jaar verdienen. Dat schijnt een ietwat ander licht op onze bereidheid om te helpen, nietwaar?)
In 2012 en 2013 hebben particuliere banken die in Griekenland hebben geïnvesteerd al voor meer dan 100 miljard moeten afschrijven. Maar nog steeds was het de vraag of de maatregelen voldoende waren om Griekenland te redden. Een verdere afschrijving van de schulden zou wel eens noodzakelijk kunnen zijn en dat betekent dat de geldverstrekkers hun geld niet meer gaan terugzien. En afhankelijk van de verkiezingen zag de situatie er nu in 2015 nóg slechter uit omdat de nieuwe Griekse overheid mogelijk helemaal niet meer van plan was de schulden te voldoen.
In een breder perspectief denk ik dat we inmiddels allemaal wel hebben begrepen dat we in het verleden veel te snel van start zijn gegaan met de Europese Unie. Landen die nog niet klaar waren hebben we zonder veel problemen toegelaten en de gevolgen daarvan moeten we nu samen onder ogen zien.
Wat nu gaat gebeuren of moet gaan gebeuren weet ik ook niet. Daarvoor zijn er teveel opties en te veel actoren; oftewel te veel variabelen om een goede voorspelling mogelijk te maken.
Zal Griekenland (al dan niet gedwongen) de Europese Unie verlaten? Zal de Europese Unie (een deel van) de schulden afschrijven? Zal de Europese Unie nóg meer geld beschikbaar stellen? Ik gok erop dat het allemaal zo’n vaart niet zal nemen en dat we wel weer een nieuwe regeling zullen treffen, maar misschien zijn we op een memorabel moment aangekomen. Het moment vlak voor een veel grotere verandering. Welke?
Met die vraag eindigde een presentatie die ik begin 2014 verzorgde.
Woensdagavond 4 maart 2015 keek ik nog eens naar Griekenland. Niet naar of ze al-dan-niet hun schulden gaan voldoen. Maar naar een veel opmerkelijkere ontwikkeling: Griekenland heeft besloten tot de invoering van het basisinkomen. Een bedrag dat elke griek ontvangt, of hij/zij nu werkt of niet.
Over dat basisinkomen heb ik al veel vaker gesproken. Het vormt naar mijn mening het fundament voor de nieuwe samenleving die ik ’the society of the future’ noem in tegenstelling tot ’the society of the past’ waarin we nu nog leven. Die samenleving kenmerkt zich door het ‘onbelang’ van geld, de eigen verantwoordelijkheid, de aandacht voor duurzaamheid en vooral ook aandacht op ‘samen’. In the society of the future ontvangt iedereen een basisinkomen voldoende om te voorzien in de basisbehoeften. De noodzaak tot werken om te overleven is afwezig en dat betekent ook meteen dat werkeloosheid tot het verleden behoort. Je maakt je eigen keuzes en legt verantwoording af tegenover de samenleving: tegenover je medemens, je omgeving, de natuur, de planeet, … Uitputten van natuurlijke bronnen is niet langer geaccepteerd, verspilling, verkwisting, vervuiling en misbruik evenmin. The society of the future is er een van balans en harmonie. En geld is daarin écht van ondergeschikt belang.
Daar valt nog veel meer over te vertellen, maar dat gaat te ver voor dit artikel.
Maar ik kon niet nalaten, aan dit artikel toe te voegen, dat Griekenland misschien wel een enorme stap voorwaarts aan het maken is. Als het een beetje meezit, lossen zij de financiële problemen uit het verleden op met oplossingen uit de toekomst. Misschien dat het oude Griekenland straks het Griekenland van de toekomst wordt, waar we ons allemaal een voorbeeld aan kunnen nemen. Ik volg deze ontwikkeling in ieder geval met grote belangstelling!