Zo’n beetje iedereen die de ontwikkelingen rondom Internet in de laatste twintig jaar heeft gevolgd, weet dat er ontelbaar veel middelen zijn ontwikkeld en ingezet om het dataverkeer te reguleren en te monitoren:
- Zo hebben we in Nederland discussies gehad rondom het al dan niet ongevraagd toegang geven aan opsporingsdiensten tot het individuele webgedrag – daar zijn zelfs processen over gevoerd.
- Er zijn protesten geweest tegen het niet toestaan van tethering door smartphones ten behoeve van laptops waarbij telecom providers zoals Vodafone de verbinding blokkeerden tenzij extra werd betaald – daarvoor moet je dus wel eerst ‘meekijken’ wat de gebruiker aan het doen is.
- Over afluisteren van telefoonverkeer (zowel vast als mobiel) hoef ik waarschijnlijk helemaal niets te vertellen – dat doen opsporingsdiensten toch al heel lang.
- Een tiental jaar geleden las ik een artikel waaruit bleek dat een bekende router/switch fabrikant een achterdeur in haar apparatuur had ingebouwd om de Amerikaanse overheid toegang te kunnen geven.
- En vandaag heeft Obama gereageerd met een verklaring over een nieuw afluisterschandaal waarbij de Amerikaanse geheime dienst NSA EU-kantoren in Washington, New York en Brussel van microfoons heeft voorzien en in computers is binnengedrongen.
- Dat er allerlei spionage satellieten van de VS, van Rusland, China en van wie-weet-allemaal in de ruimte zweven is ook geen geheim.
Wat heeft Snowden ons dan nu eigenlijk verteld dat werkelijk nieuw is? Hij bevestigt toch alleen maar wat we allemaal al jaren weten. Maar dan wordt hij wel tot staatsvijand nummer 1 bestempeld in de VS, verliest zijn staatsburgerschap en is zijn leven niet meer veilig.
Wikileaks oprichten Julian Assange ziet in Snowden meteen een geestesverwant en maakt van de gelegenheid gebruik zijn diensten (lees: geld en netwerk) aan te bieden om Snowden te helpen uit de handen van de VS te blijven. Assange is misschien wel een ander verhaal. Maar feitelijk heeft hij ook niet veel meer gedaan dan documenten gepubliceerd. Jazeker, die kunnen de naam van enkele mensen en zelfs hele landen beschadigen, maar is dat nu de schuld van Assange of zijn het die mensen en die landen zélf die gewoon dingen zeggen, schrijven of zelfs doen die we afkeuren. Zolang niemand dat weet blijven ze buiten schot, maar dat is toch zeker niet goed – willen we niet allemaal dat dit soort gedrag stopt en dat deze mensen worden gestraft?
Waarom is Assange dan misschien toch wel een ander verhaal? Omdat hij vele duizenden documenten heeft gepubliceerd en daarbij wellicht ook dingen aan het daglicht heeft gebracht die helemaal niets met spionage, afluisteren of andere ongure praktijken van doen hebben. Dingen die over mensen zèlf gaan, van zeer persoonlijke aard zijn en waarmee mensen kunnen worden gekwetst. Dat is nergens voor nodig!
Maar mijn vraag blijft ‘wie is nu eigenlijk de boosdoener’? Is dat degene wiens gedrag niet door de beugel kan of degene die vertelt dat iemands gedrag niet door de beugel kan? De mening van de VS is in deze heel duidelijk, maar ook het Verenigd Koninkrijk is hier blijkbaar het rechte spoor kwijt, getuige het feit dat Assange niet buiten de Ecuadoraanse ambassade mag komen zonder zeker te zijn van zijn arrestatie en uitlevering aan de VS. Van de VS en het Verenigd Koninkrijk is het duidelijk. Maar is China beter, Korea, Rusland? En zijn we zélf beter?
Een andere vraag is of het doel de middelen heiligt? Mag iemand (of zelfs een land) zomaar microfoons plaatsen, emails (mee)lezen, afluisteren, je gedrag online volgen …? Mogen ze vanuit de ruimte in je achtertuin kijken wat je daar uitspookt, door je ramen naar binnen kijken, meegluren als je in bed ligt (te slapen, te lezen, …) Mogen ze je afval doorzoeken, je banktransacties volgen, kijken welke boeken je in de bibliotheek je leent (en leest). Nou-ja, of ze het mogen is eigenlijk al helemaal geen vraag meer – ze doen het gewoon – het gebeurt nú al. De vraag moet misschien zijn of ze straks ook een sonde in je hoofd mogen prikken en je 24 uur per dag, je hele leven lang mogen volgen. Of zit die er soms ook al en heb ik het gewoon niet in de gaten?